Sacred Texts  Hinduism  Index  Book 4 Index  Previous  Next 

The Ramayana Book 4

Chapter 8

1 parituṣṭas tu sugrīvas tena vākyena vānaraḥ
lakṣmaṇasyāgrajaṃ rāmam idaṃ vacanam abravīt
2 sarvathāham anugrāhyo devatānām asaṃśayaḥ
upapannaguṇopetaḥ sakhā yasya bhavān mama
3 śakyaṃ khalu bhaved rāma sahāyena tvayānagha
surarājyam api prāptuṃ svarājyaṃ kiṃ punaḥ prabho
4 so 'haṃ sabhājyo bandhūnāṃ suhṛdāṃ caiva rāghava
yasyāgnisākṣikaṃ mitraṃ labdhaṃ rāghavavaṃśajam
5 aham apy anurūpas te vayasyo jñāsyase śanaiḥ
na tu vaktuṃ samartho 'haṃ svayam ātmagatān guṇān
6 mahātmanāṃ tu bhūyiṣṭhaṃ tvadvidhānāṃ kṛtātmanām
niścalā bhavati prītir dhairyam ātmavatām iva
7 rajataṃ vā suvarṇaṃ vā vastrāṇy ābharaṇāni vā
avibhaktāni sādhūnām avagacchanti sādhavaḥ
8 āḍhyo vāpi daridro vā duḥkhitaḥ sukhito 'pi vā
nirdoṣo vā sadoṣo vā vayasyaḥ paramā gatiḥ
9 dhanatyāgaḥ sukhatyāgo dehatyāgo 'pi vā punaḥ
vayasyārthe pravartante snehaṃ dṛṣṭvā tathāvidham
10 tat tathety abravīd rāmaḥ sugrīvaṃ priyavādinam
lakṣmaṇasyāgrato lakṣmyā vāsavasyeva dhīmataḥ
11 tato rāmaṃ sthitaṃ dṛṣṭvā lakṣmaṇaṃ ca mahābalam
sugrīvaḥ sarvataś cakṣur vane lolam apātayat
12 sa dadarśa tataḥ sālam avidūre harīśvaraḥ
supuṣpam īṣatpatrāḍhyaṃ bhramarair upaśobhitam
13 tasyaikāṃ parṇabahulāṃ bhaṅktvā śākhāṃ supuṣpitām
sālasyāstīrya sugrīvo niṣasāda sarāghavaḥ
14 tāv āsīnau tato dṛṣṭvā hanūmān api lakṣmaṇam
sālaśākhāṃ samutpāṭya vinītam upaveśayat
15 tataḥ prahṛṣṭaḥ sugrīvaḥ ślakṣṇaṃ madhurayā girā
uvāca praṇayād rāmaṃ harṣavyākulitākṣaram
16 ahaṃ vinikṛto bhrātrā carāmy eṣa bhayārditaḥ
ṛśyamūkaṃ girivaraṃ hṛtabhāryaḥ suduḥkhitaḥ
17 so 'haṃ trasto bhaye magno vasāmy udbhrāntacetanaḥ
vālinā nikṛto bhrātrā kṛtavairaś ca rāghava
18 vālino me bhayārtasya sarvalokābhayaṃkara
mamāpi tvam anāthasya prasādaṃ kartum arhasi
19 evam uktas tu tejasvī dharmajño dharmavatsalaḥ
pratyuvāca sa kākutsthaḥ sugrīvaṃ prahasann iva
20 upakāraphalaṃ mitram apakāro 'rilakṣaṇam
adyaiva taṃ haniṣyāmi tava bhāryāpahāriṇam
21 ime hi me mahāvegāḥ patriṇas tigmatejasaḥ
kārtikeyavanodbhūtāḥ śarā hemavibhūṣitāḥ
22 kaṅkapatrapraticchannā mahendrāśanisaṃnibhāḥ
suparvāṇaḥ sutīkṣṇāgrā saroṣā bhujagā iva
23 bhrātṛsaṃjñam amitraṃ te vālinaṃ kṛtakilbiṣam
śarair vinihataṃ paśya vikīrṇam iva parvatam
24 rāghavasya vacaḥ śrutvā sugrīvo vāhinīpatiḥ
praharṣam atulaṃ lebhe sādhu sādhv iti cābravīt
25 rāmaśokābhibhūto 'haṃ śokārtānāṃ bhavān gatiḥ
vayasya iti kṛtvā hi tvayy ahaṃ paridevaye
26 tvaṃ hi pāṇipradānena vayasyo so 'gnisākṣikaḥ
kṛtaḥ prāṇair bahumataḥ satyenāpi śapāmy aham
27 vayasya iti kṛtvā ca visrabdhaṃ pravadāmy aham
duḥkham antargataṃ yan me mano dahati nityaśaḥ
28 etāvad uktvā vacanaṃ bāṣpadūṣitalocanaḥ
bāṣpopahatayā vācā noccaiḥ śaknoti bhāṣitum
29 bāṣpavegaṃ tu sahasā nadīvegam ivāgatam
dhārayām āsa dhairyeṇa sugrīvo rāmasaṃnidhau
30 saṃnigṛhya tu taṃ bāṣpaṃ pramṛjya nayane śubhe
viniḥśvasya ca tejasvī rāghavaṃ punar abravīt
31 purāhaṃ valinā rāma rājyāt svād avaropitaḥ
paruṣāṇi ca saṃśrāvya nirdhūto 'smi balīyasā
32 hṛtā bhāryā ca me tena prāṇebhyo 'pi garīyasī
suhṛdaś ca madīyā ye saṃyatā bandhaneṣu te
33 yatnavāṃś ca suduṣṭātmā mad vināśāya rāghava
bahuśas tat prayuktāś ca vānarā nihatā mayā
34 śaṅkayā tv etayā cāhaṃ dṛṣṭvā tvām api rāghava
nopasarpāmy ahaṃ bhīto bhaye sarve hi bibhyati
35 kevalaṃ hi sahāyā me hanumat pramukhās tv ime
ato 'haṃ dhārayāmy adya prāṇān kṛcchra gato 'pi san
36 ete hi kapayaḥ snigdhā māṃ rakṣanti samantataḥ
saha gacchanti gantavye nityaṃ tiṣṭhanti ca sthite
37 saṃkṣepas tv eṣa me rāma kim uktvā vistaraṃ hi te
sa me jyeṣṭho ripur bhrātā vālī viśrutapauruṣaḥ
38 tadvināśād dhi me duḥkhaṃ pranaṣṭaṃ syād anantaram
sukhaṃ me jīvitaṃ caiva tadvināśanibandhanam
39 eṣa me rāma śokāntaḥ śokārtena niveditaḥ
duḥkhito 'duḥkhito vāpi sakhyur nityaṃ sakhā gatiḥ
40 śrutvaitac ca vaco rāmaḥ sugrīvam idam abravīt
kiṃnimittam abhūd vairaṃ śrotum icchāmi tattvataḥ
41 sukhaṃ hi kāraṇaṃ śrutvā vairasya tava vānara
ānantaryaṃ vidhāsyāmi saṃpradhārya balābalam
42 balavān hi mamāmarṣaḥ śrutvā tvām avamānitam
vardhate hṛdayotkampī prāvṛḍvega ivāmbhasaḥ
43 hṛṣṭaḥ kathaya visrabdho yāvad āropyate dhanuḥ
sṛṣṭaś ca hi mayā bāṇo nirastaś ca ripus tava
44 evam uktas tu sugrīvaḥ kākutsthena mahātmanā
praharṣam atulaṃ lebhe caturbhiḥ saha vānaraiḥ
45 tataḥ prahṛṣṭavadanaḥ sugrīvo lakṣmaṇāgraje
vairasya kāraṇaṃ tattvam ākhyātum upacakrame

Next: Chapter 9