Sacred Texts
Hinduism
Index
Book 4 Index
Previous
Next
The Ramayana Book 4
Chapter 24
1
gatāsuṃ vālinaṃ dṛṣṭvā rāghavas tadanantaram
abravīt praśritaṃ vākyaṃ sugrīvaṃ śatrutāpanaḥ
2
na śokaparitāpena śreyasā yujyate mṛtaḥ
yad atrānantaraṃ kāryaṃ tat samādhātum arhatha
3
lokavṛttam anuṣṭheyaṃ kṛtaṃ vo bāṣpamokṣaṇam
na kālād uttaraṃ kiṃ cit karma śakyam upāsitum
4
niyataḥ kāraṇaṃ loke niyatiḥ karmasādhanam
niyatiḥ sarvabhūtānāṃ niyogeṣv iha kāraṇam
5
na kartā kasya cit kaś cin niyoge cāpi neśvaraḥ
svabhāve vartate lokas tasya kālaḥ parāyaṇam
6
na kālaḥ kālam atyeti na kālaḥ parihīyate
svabhāvaṃ vā samāsādya na kaś cid ativartate
7
na kālasyāsti bandhutvaṃ na hetur na parākramaḥ
na mitrajñātisaṃbandhaḥ kāraṇaṃ nātmano vaśaḥ
8
kiṃ tu kāla parīṇāmo draṣṭavyaḥ sādhu paśyatā
dharmaś cārthaś ca kāmaś ca kālakramasamāhitāḥ
9
itaḥ svāṃ prakṛtiṃ vālī gataḥ prāptaḥ kriyāphalam
dharmārthakāmasaṃyogaiḥ pavitraṃ plavageśvara
10
svadharmasya ca saṃyogāj jitas tena mahātmanā
svargaḥ parigṛhītaś ca prāṇān aparirakṣatā
11
eṣā vai niyatiḥ śreṣṭhā yāṃ gato hariyūthapaḥ
tad alaṃ paritāpena prāptakālam upāsyatām
12
vacanānte tu rāmasya lakṣmaṇaḥ paravīrahā
avadat praśritaṃ vākyaṃ sugrīvaṃ gatacetasaṃ
13
kuru tvam asya sugrīva pretakāryam anantaram
tārāṅgadābhyāṃ sahito vālino dahanaṃ prati
14
samājñāpaya kāṣṭhāni śuṣkāṇi ca bahūni ca
candanāni ca divyāni vālisaṃskārakāraṇāt
15
samāśvāsaya cainaṃ tvam aṅgadaṃ dīnacetasaṃ
mā bhūr bāliśabuddhis tvaṃ tvadadhīnam idaṃ puram
16
aṅgadas tv ānayen mālyaṃ vastrāṇi vividhāni ca
ghṛtaṃ tailam atho gandhān yac cātra samanantaram
17
tvaṃ tāra śibikāṃ śīghram ādāyāgaccha saṃbhramāt
tvarā guṇavatī yuktā hy asmin kāle viśeṣataḥ
18
sajjībhavantu plavagāḥ śibikāvāhanocitāḥ
samarthā balinaś caiva nirhariṣyanti vālinam
19
evam uktvā tu sugrīvaṃ sumitrānandavardhanaḥ
tasthau bhrātṛsamīpastho lakṣmaṇaḥ paravīrahā
20
lakṣmaṇasya vacaḥ śrutvā tāraḥ saṃbhrāntamānasaḥ
praviveśa guhāṃ śīghraṃ śibikāsaktamānasaḥ
21
ādāya śibikāṃ tāraḥ sa tu paryāpayat punaḥ
vānarair uhyamānāṃ tāṃ śūrair udvahanocitaiḥ
22
tato vālinam udyamya sugrīvaḥ śibikāṃ tadā
āropayata vikrośann aṅgadena sahaiva tu
23
āropya śibikāṃ caiva vālinaṃ gatajīvitam
alaṃkāraiś ca vividhair mālyair vastraiś ca bhūṣitam
24
ājñāpayat tadā rājā sugrīvaḥ plavageśvaraḥ
aurdhvadehikam āryasya kriyatām anurūpataḥ
25
viśrāṇayanto ratnāni vividhāni bahūni ca
agrataḥ plavagā yāntu śibikā tadanantaram
26
rājñām ṛddhiviśeṣā hi dṛśyante bhuvi yādṛśāḥ
tādṛśaṃ vālinaḥ kṣipraṃ prākurvann aurdhvadehikam
27
aṅgadam aprigṛhyāśu tāraprabhṛtayas tathā
krośantaḥ prayayuḥ sarve vānarā hatabāndhavāḥ
28
tārāprabhṛtayaḥ sarvā vānaryo hatayūthapāḥ
anujagmur hi bhartāraṃ krośantyaḥ karuṇasvanāḥ
29
tāsāṃ ruditaśabdena vānarīṇāṃ vanāntare
vanāni girayaḥ sarve vikrośantīva sarvataḥ
30
puline girinadyās tu vivikte jalasaṃvṛte
citāṃ cakruḥ subahavo vānarā vanacāriṇaḥ
31
avaropya tataḥ skandhāc chibikāṃ vahanocitāḥ
tasthur ekāntam āśritya sarve śokasamanvitāḥ
32
tatas tārā patiṃ dṛṣṭvā śibikātalaśāyinam
āropyāṅke śiras tasya vilalāpa suduḥkhitā
33
janaṃ ca paśyasīmaṃ tvaṃ kasmāc chokābhipīḍitam
prahṛṣṭam iva te vaktraṃ gatāsor api mānada
astārkasamavarṇaṃ ca lakṣyate jīvato yathā
34
eṣa tvāṃ rāmarūpeṇa kālaḥ karṣati vānara
yena sma vidhavāḥ sarvāḥ kṛtā ekeṣuṇā raṇe
35
imās tās tava rājendravānaryo vallabhāḥ sadā
pādair vikṛṣṭam adhvānam āgatāḥ kiṃ na budhyase
36
taveṣṭā nanu nāmaitā bhāryāś candranibhānanāḥ
idānīṃ nekṣase kasmāt sugrīvaṃ plavageśvaram
37
ete hi sacivā rājaṃs tāraprabhṛtayas tava
puravāsijanaś cāyaṃ parivāryāsate 'nagha
38
visarjayainān pravalān yathocitam ariṃdama
tataḥ krīḍāmahe sarvā vaneṣu madirotkaṭāḥ
39
evaṃ vilapatīṃ tārāṃ patiśokapariplutām
utthāpayanti sma tadā vānaryaḥ śokakarśitāḥ
40
sugrīveṇa tataḥ sārdham aṅgadaḥ pitaraṃ rudan
citām āropayām āsa śokenābhihatendriyaḥ
41
tato 'gniṃ vidhivad dattvā so 'pasavyaṃ cakāra ha
pitaraṃ dīrgham adhvānaṃ prasthitaṃ vyākulendriyaḥ
42
saṃskṛtya vālinaṃ te tu vidhipūrvaṃ plavaṃgamāḥ
ājagmur udakaṃ kartuṃ nadīṃ śītajalāṃ śubhām
43
tatas te sahitās tatra aṅgadaṃ sthāpya cāgrataḥ
sugrīvatārāsahitāḥ siṣicur vāline jalam
44
sugrīveṇaiva dīnena dīno bhūtvā mahābalaḥ
samānaśokaḥ kākutsthaḥ pretakāryāṇy akārayat
Next: Chapter 25