Sacred Texts  Hinduism  Index  Book 4 Index  Previous  Next 

The Ramayana Book 4

Chapter 27

1 sa tadā vālinaṃ hatvā sugrīvam abhiṣicya ca
vasan mālyavataḥ pṛṣṭe rāmo lakṣmaṇam abravīt
2 ayaṃ sa kālaḥ saṃprāptaḥ samayo 'dya jalāgamaḥ
saṃpaśya tvaṃ nabho meghaiḥ saṃvṛtaṃ girisaṃnibhaiḥ
3 nava māsa dhṛtaṃ garbhaṃ bhāskārasya gabhastibhiḥ
pītvā rasaṃ samudrāṇāṃ dyauḥ prasūte rasāyanam
4 śakyam ambaram āruhya meghasopānapaṅktibhiḥ
kuṭajārjunamālābhir alaṃkartuṃ divākaram
5 saṃdhyārāgotthitais tāmrair anteṣv adhikapāṇḍuraiḥ
snigdhair abhrapaṭacchadair baddhavraṇam ivāmbaram
6 mandamārutaniḥśvāsaṃ saṃdhyācandanarañjitam
āpāṇḍujaladaṃ bhāti kāmāturam ivāmbaram
7 eṣā dharmaparikliṣṭā navavāripariplutā
sīteva śokasaṃtaptā mahī bāṣpaṃ vimuñcati
8 meghodaravinirmuktāḥ kahlārasukhaśītalāḥ
śakyam añjalibhiḥ pātuṃ vātāḥ ketakigandhinaḥ
9 eṣa phullārjunaḥ śailaḥ ketakair adhivāsitaḥ
sugrīva iva śāntārir dhārābhir abhiṣicyate
10 meghakṛṣṇājinadharā dhārāyajñopavītinaḥ
mārutāpūritaguhāḥ prādhītā iva parvatāḥ
11 kaśābhir iva haimībhir vidyudbhir iva tāḍitam
antaḥstanitanirghoṣaṃ savedanam ivāmbaram
12 nīlameghāśritā vidyut sphurantī pratibhāti me
sphurantī rāvaṇasyāṅke vaidehīva tapasvinī
13 imās tā manmathavatāṃ hitāḥ pratihatā diśaḥ
anuliptā iva ghanair naṣṭagrahaniśākarāḥ
14 kva cid bāṣpābhisaṃruddhān varṣāgamasamutsukān
kuṭajān paśya saumitre puṣṭitān girisānuṣu
mama śokābhibhūtasya kāmasaṃdīpanān sthitān
15 rajaḥ praśāntaṃ sahimo 'dya vāyur; nidāghadoṣaprasarāḥ praśāntāḥ
sthitā hi yātrā vasudhādhipānāṃ; pravāsino yānti narāḥ svadeśān
16 saṃprasthitā mānasavāsalubdhāḥ; priyānvitāḥ saṃprati cakravākaḥ
abhīkṣṇavarṣodakavikṣateṣu; yānāni mārgeṣu na saṃpatanti
17 kva cit prakāśaṃ kva cid aprakāśaṃ; nabhaḥ prakīrṇāmbudharaṃ vibhāti
kva cit kva cit parvatasaṃniruddhaṃ; rūpaṃ yathā śāntamahārṇavasya
18 vyāmiśritaṃ sarjakadambapuṣpair; navaṃ jalaṃ parvatadhātutāmram
mayūrakekābhir anuprayātaṃ; śailāpagāḥ śīghrataraṃ vahanti
19 rasākulaṃ ṣaṭpadasaṃnikāśaṃ; prabhujyate jambuphalaṃ prakāmam
anekavarṇaṃ pavanāvadhūtaṃ; bhūmau pataty āmraphalaṃ vipakvam
20 vidyutpatākāḥ sabalāka mālāḥ; śailendrakūṭākṛtisaṃnikāśāḥ
garjanti meghāḥ samudīrṇanādā; mattagajendrā iva saṃyugasthaḥ
21 meghābhikāmī parisaṃpatantī; saṃmoditā bhāti balākapaṅktiḥ
vātāvadhūtā varapauṇḍarīkī; lambeva mālā racitāmbarasya
22 nidrā śanaiḥ keśavam abhyupaiti; drutaṃ nadī sāgaram abhyupaiti
hṛṣṭā balākā ghanam abhyupaiti; kāntā sakāmā priyam abhyupaiti
23 jātā vanāntāḥ śikhisupranṛttā; jātāḥ kadambāḥ sakadambaśākhāḥ
jātā vṛṣā goṣu samānakāmā; jātā mahī sasyavanābhirāmā
24 vahanti varṣanti nadanti bhānti; dhyāyanti nṛtyanti samāśvasanti
nadyo ghanā mattagajā vanāntāḥ; priyāvinīhāḥ śikhinaḥ plavaṃgāḥ
25 praharṣitāḥ ketakapuṣpagandham; āghrāya hṛṣṭā vananirjhareṣu
prapāta śabdākulitā gajendrāḥ; sārdhaṃ mayūraiḥ samadā nadanti
26 dhārānipātair abhihanyamānāḥ; kadambaśākhāsu vilambamānāḥ
kṣaṇārjitaṃ puṣparasāvagāḍhaṃ; śanair madaṃ ṣaṭcaraṇās tyajanti
27 aṅgāracūrṇotkarasaṃnikāśaiḥ; phalaiḥ suparyāpta rasaiḥ samṛddhaiḥ
jambūdrumāṇāṃ pravibhānti śākhā; nilīyamānā iva ṣaṭpadaughaiḥ
28 taḍitpatākābhir alaṃkṛtānām; udīrṇagambhīramahāravāṇām
vibhānti rūpāṇi balāhakānāṃ; raṇodyatānām iva vāraṇānām
29 mārgānugaḥ śailavanānusārī; saṃprasthito megharavaṃ niśamya
yuddhābhikāmaḥ pratināgaśaṅkī; matto gajendraḥ pratisaṃnivṛttaḥ
30 muktāsakāśaṃ salilaṃ patad vai; sunirmalaṃ patrapuṭeṣu lagnam
hṛṣṭā vivarṇacchadanā vihaṃgāḥ; surendradattaṃ tṛṣitāḥ pibanti
31 nīleṣu nīlā navavāripūrṇā; megheṣu meghāḥ pravibhānti saktāḥ
davāgnidagdheṣu davāgnidagdhāḥ; śaileṣu śailā iva baddhamūlāḥ
32 mattā gajendrā muditā gavendrā; vaneṣu viśrāntatarā mṛgendrāḥ
ramyā nagendrā nibhṛtā nagendrāḥ; prakrīḍito vāridharaiḥ surendraḥ
33 vṛttā yātrā narendrāṇāṃ senā pratinivartate
vairāṇi caiva mārgāś ca salilena samīkṛtāḥ
34 māsi prauṣṭhapade brahma brāhmaṇānāṃ vivakṣatām
ayam adhyāyasamayaḥ sāmagānām upasthitaḥ
35 nivṛttakarmāyatano nūnaṃ saṃcitasaṃcayaḥ
āṣāḍhīm abhyupagato bharataḥ koṣakādhipaḥ
36 nūnam āpūryamāṇāyāḥ sarayvā vadhate rayaḥ
māṃ samīkṣya samāyāntam ayodhyāyā iva svanaḥ
37 imāḥ sphītaguṇā varṣāḥ sugrīvaḥ sukham aśnute
vijitāriḥ sadāraś ca rājye mahati ca sthitaḥ
38 ahaṃ tu hṛtadāraś ca rājyāc ca mahataś cyutaḥ
nadīkūlam iva klinnam avasīdāmi lakṣmaṇa
39 śokaś ca mama vistīrṇo varṣāś ca bhṛśadurgamāḥ
rāvaṇaś ca mahāñ śatrur apāraṃ pratibhāti me
40 ayātrāṃ caiva dṛṣṭvemāṃ mārgāṃś ca bhṛśadurgamān
praṇate caiva sugrīve na mayā kiṃ cid īritam
41 api cātiparikliṣṭaṃ cirād dāraiḥ samāgatam
ātmakāryagarīyastvād vaktuṃ necchāmi vānaram
42 svayam eva hi viśramya jñātvā kālam upāgatam
upakāraṃ ca sugrīvo vetsyate nātra saṃśayaḥ
43 tasmāt kālapratīkṣo 'haṃ sthito 'smi śubhalakṣaṇa
sugrīvasya nadīnāṃ ca prasādam anupālayan
44 upakāreṇa vīro hi pratikāreṇa yujyate
akṛtajño 'pratikṛto hanti sattvavatāṃ manaḥ
45 athaivam uktaḥ praṇidhāya lakṣmaṇaḥ; kṛtāñjalis tat pratipūjya bhāṣitam
uvāca rāmaṃ svabhirāma darśanaṃ; pradarśayan darśanam ātmanaḥ śubham
46 yathoktam etat tava sarvam īpsitaṃ; narendra kartā nacirād dharīśvaraḥ
śaratpratīkṣaḥ kṣamatām imaṃ bhavāñ; jalaprapātaṃ ripunigrahe dhṛtaḥ

Next: Chapter 28