Sacred Texts
Hinduism
Index
Book 4 Index
Previous
Next
The Ramayana Book 4
Chapter 30
1
sa kāminaṃ dīnam adīnasattvaḥ; śokābhipannaṃ samudīrṇakopam
narendrasūnur naradevaputraṃ; rāmānujaḥ pūrvajam ity uvāca
2
na vānaraḥ sthāsyati sādhuvṛtte; na maṃsyate kāryaphalānuṣaṅgān
na bhakṣyate vānararājyalakṣmīṃ; tathā hi nābhikramate 'sya buddhiḥ
3
matikṣayād grāmyasukheṣu saktas; tava prasādāpratikārabuddhiḥ
hato 'grajaṃ paśyatu vālinaṃ sa; na rājyam evaṃ viguṇasya deyam
4
na dhāraye kopam udīrṇavegaṃ; nihanmi sugrīvam asatyam adya
haripravīraiḥ saha vāliputro; narendrapatnyā vicayaṃ karotu
5
tam āttabāṇāsanam utpatantaṃ; niveditārthaṃ raṇacaṇḍakopam
uvaca rāmaḥ paravīrahantā; svavekṣitaṃ sānunayaṃ ca vākyam
6
na hi vai tvadvidho loke pāpam evaṃ samācaret
pāpam āryeṇa yo hanti sa vīraḥ puruṣottamaḥ
7
nedam adya tvayā grāhyaṃ sādhuvṛttena lakṣmaṇa
tāṃ prītim anuvartasva pūrvavṛttaṃ ca saṃgatam
8
sāmopahitayā vācā rūkṣāṇi parivarjayan
vaktum arhasi sugrīvaṃ vyatītaṃ kālaparyaye
9
so' grajenānuśiṣṭārtho yathāvat puruṣarṣabhaḥ
praviveśa purīṃ vīro lakṣmaṇaḥ paravīrahā
10
tataḥ śubhamatiḥ prājño bhrātuḥ priyahite rataḥ
lakṣmaṇaḥ pratisaṃrabdho jagāma bhavanaṃ kapeḥ
11
śakrabāṇāsanaprakhyaṃ dhanuḥ kālāntakopamaḥ
pragṛhya giriśṛṅgābhaṃ mandaraḥ sānumān iva
12
yathoktakārī vacanam uttaraṃ caiva sottaram
bṛhaspatisamo buddhyā mattvā rāmānujas tadā
13
kāmakrodhasamutthena bhrātuḥ kopāgninā vṛtaḥ
prabhañjana ivāprītaḥ prayayau lakṣmaṇas tadā
14
sālatālāśvakarṇāṃś ca tarasā pātayan bahūn
paryasyan girikūṭāni drumān anyāṃś ca vegataḥ
15
śilāś ca śakalīkurvan padbhyāṃ gaja ivāśugaḥ
dūram ekapadaṃ tyaktvā yayau kāryavaśād drutam
16
tām apaśyad balākīrṇāṃ harirājamahāpurīm
durgām ikṣvākuśārdūlaḥ kiṣkindhāṃ girisaṃkaṭe
17
roṣāt prasphuramāṇauṣṭhaḥ sugrīvaṃ prati kalṣmaṇaḥ
dadarśa vānarān bhīmān kiṣkindhāyā bahiścarān
18
śailaśṛṅgāṇi śataśaḥ pravṛddhāṃś ca mahīruhān
jagṛhuḥ kuñjaraprakhyā vānarāḥ parvatāntare
19
tān gṛhītapraharaṇān harīn dṛṣṭvā tu lakṣmaṇaḥ
babhūva dviguṇaṃ kruddho bahvindhana ivānalaḥ
20
taṃ te bhayaparītāṅgāḥ kruddhaṃ dṛṣṭvā plavaṃgamāḥ
kālamṛtyuyugāntābhaṃ śataśo vidrutā diśaḥ
21
tataḥ sugrīvabhavanaṃ praviśya haripuṃgavāḥ
krodham āgamanaṃ caiva lakṣmaṇasya nyavedayan
22
tārayā sahitaḥ kāmī saktaḥ kapivṛṣo rahaḥ
na teṣāṃ kapivīrāṇāṃ śuśrāva vacanaṃ tadā
23
tataḥ sacivasaṃdiṣṭā harayo romaharṣaṇāḥ
girikuñjarameghābhā nagaryā niryayus tadā
24
nakhadaṃṣṭrāyudhā ghorāḥ sarve vikṛtadarśanāḥ
sarve śārdūladarpāś ca sarve ca vikṛtānanāḥ
25
daśanāgabalāḥ ke cit ke cid daśaguṇottarāḥ
ke cin nāgasahasrasya babhūvus tulyavikramāḥ
26
kṛtsnāṃ hi kapibhir vyāptāṃ drumahastair mahābalaiḥ
apaśyal lakṣmaṇaḥ kruddhaḥ kiṣkindhāṃ tāṃ durāsadam
27
tatas te harayaḥ sarve prākāraparikhāntarāt
niṣkramyodagrasattvās tu tasthur āviṣkṛtaṃ tadā
28
sugrīvasya pramādaṃ ca pūrvajaṃ cārtam ātmavān
buddhvā kopavaśaṃ vīraḥ punar eva jagāma saḥ
29
sa dīrghoṣṇamahocchvāsaḥ kopasaṃraktalocanaḥ
babhūva naraśārdūlasadhūma iva pāvakaḥ
30
bāṇaśalyasphurajjihvaḥ sāyakāsanabhogavān
svatejoviṣasaṃghātaḥ pañcāsya iva pannagaḥ
31
taṃ dīptam iva kālāgniṃ nāgendram iva kopitam
samāsādyāṅgadas trāsād viṣādam agamad bhṛśam
32
so 'ṅgadaṃ roṣatāmrākṣaḥ saṃdideśa mahāyaśāḥ
sugrīvaḥ kathyatāṃ vatsa mamāgamanam ity uta
33
eṣa rāmānujaḥ prāptas tvatsakāśam ariṃdamaḥ
bhrātur vyasanasaṃtapto dvāri tiṣṭhati lakṣmaṇaḥ
34
lakṣmaṇasya vacaḥ śrutvā śokāviṣṭo 'ṅgado 'bravīt
pituḥ samīpam āgamya saumitrir ayam āgataḥ
35
te mahaughanibhaṃ dṛṣṭvā vajrāśanisamasvanam
siṃhanādaṃ samaṃ cakrur lakṣmaṇasya samīpataḥ
36
tena śabdena mahatā pratyabudhyata vānaraḥ
madavihvalatāmrākṣo vyākulasragvibhūṣaṇaḥ
37
athāṅgadavacaḥ śrutvā tenaiva ca samāgatau
mantriṇo vānarendrasya saṃmatodāradarśinau
38
plakṣaś caiva prabhāvaś ca mantriṇāv arthadharmayoḥ
vaktum uccāvacaṃ prāptaṃ lakṣmaṇaṃ tau śaśaṃsatuḥ
39
prasādayitvā sugrīvaṃ vacanaiḥ sāmaniścitaiḥ
āsīnaṃ paryupāsīnau yathā śakraṃ marutpatim
40
satyasaṃdhau mahābhāgau bhrātarau rāmalakṣmaṇau
vayasya bhāvaṃ saṃprāptau rājyārhau rājyadāyinau
41
tayor eko dhanuṣpāṇir dvāri tiṣṭhati lakṣmaṇaḥ
yasya bhītāḥ pravepante nādān muñcanti vānarāḥ
42
sa eṣa rāghavabhrātā lakṣmaṇo vākyasārathiḥ
vyavasāya rathaḥ prāptas tasya rāmasya śāsanāt
43
tasya mūrdhnā praṇamya tvaṃ saputraḥ saha bandhubhiḥ
rājaṃs tiṣṭha svasamaye bhava satyapratiśravaḥ
Next: Chapter 31