Sacred Texts
Hinduism
Index
Book 5 Index
Previous
Next
The Ramayana Book 5
Chapter 33
1
tāṃ tu rāma kathāṃ śrutvā vaidehī vānararṣabhāt
uvāca vacanaṃ sāntvam idaṃ madhurayā girā
2
kva te rāmeṇa saṃsargaḥ kathaṃ jānāsi lakṣmaṇam
vānarāṇāṃ narāṇāṃ ca katham āsīt samāgamaḥ
3
yāni rāmasya liṅgāni lakṣmaṇasya ca vānara
tāni bhūyaḥ samācakṣva na māṃ śokaḥ samāviśet
4
kīdṛśaṃ tasya saṃsthānaṃ rūpaṃ rāmasya kīdṛśam
katham ūrū kathaṃ bāhū lakṣmaṇasya ca śaṃsa me
5
evam uktas tu vaidehyā hanūmān mārutātmajaḥ
tato rāmaṃ yathātattvam ākhyātum upacakrame
6
jānantī bata diṣṭyā māṃ vaidehi paripṛcchasi
bhartuḥ kamalapatrākṣi saṃkhyānaṃ lakṣmaṇasya ca
7
yāni rāmasya cihnāni lakṣmaṇasya ca yāni vai
lakṣitāni viśālākṣi vadataḥ śṛṇu tāni me
8
rāmaḥ kamalapatrākṣaḥ sarvabhūtamanoharaḥ
rūpadākṣiṇyasaṃpannaḥ prasūto janakātmaje
9
tejasādityasaṃkāśaḥ kṣamayā pṛthivīsamaḥ
bṛhaspatisamo buddhyā yaśasā vāsavopamaḥ
10
rakṣitā jīvalokasya svajanasya ca rakṣitā
rakṣitā svasya vṛttasya dharmasya ca paraṃtapaḥ
11
rāmo bhāmini lokasya cāturvarṇyasya rakṣitā
maryādānāṃ ca lokasya kartā kārayitā ca saḥ
12
arciṣmān arcito 'tyarthaṃ brahmacaryavrate sthitaḥ
sādhūnām upakārajñaḥ pracārajñaś ca karmaṇām
13
rājavidyāvinītaś ca brāhmaṇānām upāsitā
śrutavāñ śīlasaṃpanno vinītaś ca paraṃtapaḥ
14
yajurvedavinītaś ca vedavidbhiḥ supūjitaḥ
dhanurvede ca vede ca vedāṅgeṣu ca niṣṭhitaḥ
15
vipulāṃso mahābāhuḥ kambugrīvaḥ śubhānanaḥ
gūḍhajatruḥ sutāmrākṣo rāmo devi janaiḥ śrutaḥ
16
dundubhisvananirghoṣaḥ snigdhavarṇaḥ pratāpavān
samaḥ samavibhaktāṅgo varṇaṃ śyāmaṃ samāśritaḥ
17
tristhiras tripralambaś ca trisamas triṣu connataḥ
trivalīvāṃs tryavaṇataś caturvyaṅgas triśīrṣavān
18
catuṣkalaś caturlekhaś catuṣkiṣkuś catuḥsamaḥ
caturdaśasamadvandvaś caturdaṣṭaś caturgatiḥ
19
mahauṣṭhahanunāsaś ca pañcasnigdho 'ṣṭavaṃśavān
daśapadmo daśabṛhat tribhir vyāpto dviśuklavān
ṣaḍunnato navatanus tribhir vyāpnoti rāghavaḥ
20
satyadharmaparaḥ śrīmān saṃgrahānugrahe rataḥ
deśakālavibhāgajñaḥ sarvalokapriyaṃvadaḥ
21
bhrātā ca tasya dvaimātraḥ saumitrir aparājitaḥ
anurāgeṇa rūpeṇa guṇaiś caiva tathāvidhaḥ
22
tvām eva mārgamāṇo tau vicarantau vasuṃdharām
dadarśatur mṛgapatiṃ pūrvajenāvaropitam
23
ṛśyamūkasya pṛṣṭhe tu bahupādapasaṃkule
bhrātur bhāryārtam āsīnaṃ sugrīvaṃ priyadarśanam
24
vayaṃ tu harirājaṃ taṃ sugrīvaṃ satyasaṃgaram
paricaryāmahe rājyāt pūrvajenāvaropitam
25
tatas tau cīravasanau dhanuḥpravarapāṇinau
ṛśyamūkasya śailasya ramyaṃ deśam upāgatau
26
sa tau dṛṣṭvā naravyāghrau dhanvinau vānararṣabhaḥ
abhipluto gires tasya śikharaṃ bhayamohitaḥ
27
tataḥ sa śikhare tasmin vānarendro vyavasthitaḥ
tayoḥ samīpaṃ mām eva preṣayām āsa satvaraḥ
28
tāv ahaṃ puruṣavyāghrau sugrīvavacanāt prabhū
rūpalakṣaṇasaṃpannau kṛtāñjalir upasthitaḥ
29
tau parijñātatattvārthau mayā prītisamanvitau
pṛṣṭham āropya taṃ deśaṃ prāpitau puruṣarṣabhau
30
niveditau ca tattvena sugrīvāya mahātmane
tayor anyonyasaṃbhāṣād bhṛśaṃ prītir ajāyata
31
tatra tau kīrtisaṃpannau harīśvaranareśvarau
parasparakṛtāśvāsau kathayā pūrvavṛttayā
32
taṃ tataḥ sāntvayām āsa sugrīvaṃ lakṣmaṇāgrajaḥ
strīhetor vālinā bhrātrā nirastam uru tejasā
33
tatas tvan nāśajaṃ śokaṃ rāmasyākliṣṭakarmaṇaḥ
lakṣmaṇo vānarendrāya sugrīvāya nyavedayat
34
sa śrutvā vānarendras tu lakṣmaṇeneritaṃ vacaḥ
tadāsīn niṣprabho 'tyarthaṃ grahagrasta ivāṃśumān
35
tatas tvadgātraśobhīni rakṣasā hriyamāṇayā
yāny ābharaṇajālāni pātitāni mahītale
36
tāni sarvāṇi rāmāya ānīya hariyūthapāḥ
saṃhṛṣṭā darśayām āsur gatiṃ tu na vidus tava
37
tāni rāmāya dattāni mayaivopahṛtāni ca
svanavanty avakīrṇanti tasmin vihatacetasi
38
tāny aṅke darśanīyāni kṛtvā bahuvidhaṃ tataḥ
tena devaprakāśena devena paridevitam
39
paśyatas tasyā rudatas tāmyataś ca punaḥ punaḥ
prādīpayan dāśarathes tāni śokahutāśanam
40
śayitaṃ ca ciraṃ tena duḥkhārtena mahātmanā
mayāpi vividhair vākyaiḥ kṛcchrād utthāpitaḥ punaḥ
41
tāni dṛṣṭvā mahārhāṇi darśayitvā muhur muhuḥ
rāghavaḥ sahasaumitriḥ sugrīve sa nyavedayat
42
sa tavādarśanād ārye rāghavaḥ paritapyate
mahatā jvalatā nityam agninevāgniparvataḥ
43
tvatkṛte tam anidrā ca śokaś cintā ca rāghavam
tāpayanti mahātmānam agnyagāram ivāgnayaḥ
44
tavādarśanaśokena rāghavaḥ pravicālyate
mahatā bhūmikampena mahān iva śiloccayaḥ
45
kānānāni suramyāṇi nadīprasravaṇāni ca
caran na ratim āpnoti tvam apaśyan nṛpātmaje
46
sa tvāṃ manujaśārdūlaḥ kṣipraṃ prāpsyati rāghavaḥ
samitrabāndhavaṃ hatvā rāvaṇaṃ janakātmaje
47
sahitau rāmasugrīvāv ubhāv akurutāṃ tadā
samayaṃ vālinaṃ hantuṃ tava cānveṣaṇaṃ tathā
48
tato nihatya tarasā rāmo vālinam āhave
sarvarkṣaharisaṃghānāṃ sugrīvam akarot patim
49
rāmasugrīvayor aikyaṃ devy evaṃ samajāyata
hanūmantaṃ ca māṃ viddhi tayor dūtam ihāgatam
50
svarājyaṃ prāpya sugrīvaḥ samanīya mahāharīn
tvadarthaṃ preṣayām āsa diśo daśa mahābalān
51
ādiṣṭā vānarendreṇa sugrīveṇa mahaujasaḥ
adrirājapratīkāśāḥ sarvataḥ prasthitā mahīm
52
aṅgado nāma lakṣmīvān vālisūnur mahābalaḥ
prasthitaḥ kapiśārdūlas tribhāgabalasaṃvṛtaḥ
53
teṣāṃ no vipranaṣṭānāṃ vindhye parvatasattame
bhṛśaṃ śokaparītanām ahorātragaṇā gatāḥ
54
te vayaṃ kāryanairāśyāt kālasyātikrameṇa ca
bhayāc ca kapirājasya prāṇāṃs tyaktuṃ vyavasthitāḥ
55
vicitya vanadurgāṇi giriprasravaṇāni ca
anāsādya padaṃ devyāḥ prāṇāṃs tyaktuṃ vyavasthitāḥ
56
bhṛśaṃ śokārṇave magnaḥ paryadevayad aṅgadaḥ
tava nāśaṃ ca vaidehi vālinaś ca tathā vadham
prāyopaveśam asmākaṃ maraṇaṃ ca jaṭāyuṣaḥ
57
teṣāṃ naḥ svāmisaṃdeśān nirāśānāṃ mumūrṣatām
kāryahetor ivāyātaḥ śakunir vīryavān mahān
58
gṛdhrarājasya sodaryaḥ saṃpātir nāma gṛdhrarāṭ
śrutvā bhrātṛvadhaṃ kopād idaṃ vacanam abravīt
59
yavīyān kena me bhrātā hataḥ kva ca vināśitaḥ
etad ākhyātum icchāmi bhavadbhir vānarottamāḥ
60
aṅgado 'kathayat tasya janasthāne mahad vadham
rakṣasā bhīmarūpeṇa tvām uddiśya yathātatham
61
jaṭāyos tu vadhaṃ śrutvā duhhitaḥ so 'ruṇātmajaḥ
tvām āha sa varārohe vasantīṃ rāvaṇālaye
62
tasya tadvacanaṃ śrutvā saṃpāteḥ prītivardhanam
aṅgadapramukhāḥ sarve tataḥ saṃprasthitā vayam
tvaddarśanakṛtotsāhā hṛṣṭās tuṣṭāḥ plavaṃgamāḥ
63
athāhaṃ harisainyasya sāgaraṃ dṛśya sīdataḥ
vyavadhūya bhayaṃ tīvraṃ yojanānāṃ śataṃ plutaḥ
64
laṅkā cāpi mayā rātrau praviṣṭā rākṣasākulā
rāvaṇaś ca mayā dṛṣṭas tvaṃ ca śokanipīḍitā
65
etat te sarvam ākhyātaṃ yathāvṛttam anindite
abhibhāṣasva māṃ devi dūto dāśarather aham
66
tvaṃ māṃ rāmakṛtodyogaṃ tvannimittam ihāgatam
sugrīva sacivaṃ devi budhyasva pavanātmajam
67
kuśalī tava kākutsthaḥ sarvaśastrabhṛtāṃ varaḥ
guror ārādhane yukto lakṣmaṇaś ca sulakṣaṇaḥ
68
tasya vīryavato devi bhartus tava hite rataḥ
aham ekas tu saṃprāptaḥ sugrīvavacanād iha
69
mayeyam asahāyena caratā kāmarūpiṇā
dakṣiṇā dig anukrāntā tvanmārgavicayaiṣiṇā
70
diṣṭyāhaṃ harisainyānāṃ tvannāśam anuśocatām
apaneṣyāmi saṃtāpaṃ tavābhigamaśaṃsanāt
71
diṣṭyā hi na mama vyarthaṃ devi sāgaralaṅghanam
prāpsyāmy aham idaṃ diṣṭyā tvaddarśanakṛtaṃ yaśaḥ
72
rāghavaś ca mahāvīryaḥ kṣipraṃ tvām abhipatsyate
samitrabāndhavaṃ hatvā rāvaṇaṃ rākṣasādhipam
73
kaurajo nāma vaidehi girīṇām uttamo giriḥ
tato gacchati gokarṇaṃ parvataṃ kesarī hariḥ
74
sa ca devarṣibhir dṛṣṭaḥ pitā mama mahākapiḥ
tīrthe nadīpateḥ puṇye śambasādanam uddharat
75
tasyāhaṃ hariṇaḥ kṣetre jāto vātena maithili
hanūmān iti vikhyāto loke svenaiva karmaṇā
viśvāsārthaṃ tu vaidehi bhartur uktā mayā guṇāḥ
76
evaṃ viśvāsitā sītā hetubhiḥ śokakarśitā
upapannair abhijñānair dūtaṃ tam avagacchati
77
atulaṃ ca gatā harṣaṃ praharṣeṇa tu jānakī
netrābhyāṃ vakrapakṣmābhyāṃ mumocānandajaṃ jalam
78
cāru tac cānanaṃ tasyās tāmraśuklāyatekṣaṇam
aśobhata viśālākṣyā rāhumukta ivoḍurāṭ
hanūmantaṃ kapiṃ vyaktaṃ manyate nānyatheti sā
79
athovāca hanūmāṃs tām uttaraṃ priyadarśanām
80
hate 'sure saṃyati śambasādane; kapipravīreṇa maharṣicodanāt
tato 'smi vāyuprabhavo hi maithili; prabhāvatas tatpratimaś ca vānaraḥ
Next: Chapter 34