Sacred Texts
Hinduism
Index
Book 6 Index
Previous
Next
The Ramayana Book 6
Chapter 31
1
atha tasmin nimittāni dṛṣṭvā lakṣmaṇapūrvajaḥ
lakṣmaṇaṃ lakṣmisaṃpannam idaṃ vacanam abravīt
2
parigṛhyodakaṃ śītaṃ vanāni phalavanti ca
balaughaṃ saṃvibhajyemaṃ vyūhya tiṣṭhema lakṣmaṇa
3
lokakṣayakaraṃ bhīmaṃ bhayaṃ paśyāmy upasthitam
nibarhaṇaṃ pravīrāṇām ṛkṣavānararakṣasām
4
vātāś ca paruṣaṃ vānti kampate ca vasuṃdharā
parvatāgrāṇi vepante patanti dharaṇīdharāḥ
5
meghāḥ kravyādasaṃkāśāḥ paruṣāḥ paruṣasvanāḥ
krūrāḥ krūraṃ pravarṣanti miśraṃ śoṇitabindubhiḥ
6
raktacandanasaṃkāśā saṃdhyāparamadāruṇā
jvalac ca nipataty etad ādityād agnimaṇḍalam
7
ādityam abhivāśyante janayanto mahad bhayam
dīnā dīnasvarā ghorā apraśastā mṛgadvijāḥ
8
rajanyām aprakāśaś ca saṃtāpayati candramāḥ
kṛṣṇaraktāṃśuparyanto yathā lokasya saṃkṣaye
9
hrasvo rūkṣo 'praśastaś ca pariveṣaḥ sulohitaḥ
ādityamaṇḍale nīlaṃ lakṣma lakṣmaṇa dṛśyate
10
dṛśyante na yathāvac ca nakṣatrāṇy abhivartate
yugāntam iva lokasya paśya lakṣmaṇa śaṃsati
11
kākāḥ śyenās tathā gṛdhrā nīcaiḥ paripatanti ca
śivāś cāpy aśivā vācaḥ pravadanti mahāsvanāḥ
12
kṣipram adya durādharṣāṃ purīṃ rāvaṇapālitām
abhiyāma javenaiva sarvato haribhir vṛtāḥ
13
ity evaṃ tu vadan vīro lakṣmaṇaṃ lakṣmaṇāgrajaḥ
tasmād avātarac chīghraṃ parvatāgrān mahābalaḥ
14
avatīrya tu dharmātmā tasmāc chailāt sa rāghavaḥ
paraiḥ paramadurdharṣaṃ dadarśa balam ātmanaḥ
15
saṃnahya tu sasugrīvaḥ kapirājabalaṃ mahat
kālajño rāghavaḥ kāle saṃyugāyābhyacodayat
16
tataḥ kāle mahābāhur balena mahatā vṛtaḥ
prasthitaḥ purato dhanvī laṅkām abhimukhaḥ purīm
17
taṃ vibhīṣaṇa sugrīvau hanūmāñ jāmbavān nalaḥ
ṛkṣarājas tathā nīlo lakṣmaṇaś cānyayus tadā
18
tataḥ paścāt sumahatī pṛtanarkṣavanaukasām
pracchādya mahatīṃ bhūmim anuyāti sma rāghavam
19
śailaśṛṅgāṇi śataśaḥ pravṛddhāṃś ca mahīruhām
jagṛhuḥ kuñjaraprakhyā vānarāḥ paravāraṇāḥ
20
tau tv adīrgheṇa kālena bhrātarau rāmalakṣmaṇau
rāvaṇasya purīṃ laṅkām āsedatur ariṃdamau
21
patākāmālinīṃ ramyām udyānavanaśobhitām
citravaprāṃ suduṣprāpām uccaprākāratoraṇām
22
tāṃ surair api durdharṣāṃ rāmavākyapracoditāḥ
yathānideśaṃ saṃpīḍya nyaviśanta vanaukasaḥ
23
laṅkāyās tūttaradvāraṃ śailaśṛṅgam ivonnatam
rāmaḥ sahānujo dhanvī jugopa ca rurodha ca
24
laṅkām upaniviṣṭaś ca rāmo daśarathātmajaḥ
lakṣmaṇānucaro vīraḥ purīṃ rāvaṇapālitām
25
uttaradvāram āsādya yatra tiṣṭhati rāvaṇaḥ
nānyo rāmād dhi tad dvāraṃ samarthaḥ parirakṣitum
26
rāvaṇādhiṣṭhitaṃ bhīmaṃ varuṇeneva sāgaram
sāyudhau rākṣasair bhīmair abhiguptaṃ samantataḥ
laghūnāṃ trāsajananaṃ pātālam iva dānavaiḥ
27
vinyastāni ca yodhānāṃ bahūni vividhāni ca
dadarśāyudhajālāni tathaiva kavacāni ca
28
pūrvaṃ tu dvāram āsādya nīlo haricamūpatiḥ
atiṣṭhat saha maindena dvividena ca vīryavān
29
aṅgado dakṣiṇadvāraṃ jagrāha sumahābalaḥ
ṛṣabheṇa gavākṣeṇa gajena gavayena ca
30
hanūmān paścimadvāraṃ rarakṣa balavān kapiḥ
pramāthi praghasābhyāṃ ca vīrair anyaiś ca saṃgataḥ
31
madhyame ca svayaṃ gulme sugrīvaḥ samatiṣṭhata
saha sarvair hariśreṣṭhaiḥ suparṇaśvasanopamaiḥ
32
vānarāṇāṃ tu ṣaṭtriṃśat koṭyaḥ prakhyātayūthapāḥ
nipīḍyopaniviṣṭāś ca sugrīvo yatra vānaraḥ
33
śāsanena tu rāmasya lakṣmaṇaḥ savibhīṣaṇaḥ
dvāre dvāre harīṇāṃ tu koṭiṃ koṭiṃ nyaveśayat
34
paścimena tu rāmasya sugrīvaḥ saha jāmbavān
adūrān madhyame gulme tasthau bahubalānugaḥ
35
te tu vānaraśārdūlāḥ śārdūlā iva daṃṣṭriṇaḥ
gṛhītvā drumaśailāgrān hṛṣṭā yuddhāya tasthire
36
sarve vikṛtalāṅgūlāḥ sarve daṃṣṭrānakhāyudhāḥ
sarve vikṛtacitrāṅgāḥ sarve ca vikṛtānanāḥ
37
daśanāgabalāḥ ke cit ke cid daśaguṇottarāḥ
ke cin nāgasahasrasya babhūvus tulyavikramāḥ
38
santi caughā balāḥ ke cit ke cic chataguṇottarāḥ
aprameyabalāś cānye tatrāsan hariyūthapāḥ
39
adbhutaś ca vicitraś ca teṣām āsīt samāgamaḥ
tatra vānarasainyānāṃ śalabhānām ivodgamaḥ
40
paripūrṇam ivākāśaṃ saṃchanneva ca medinī
laṅkām upaniviṣṭaiś ca saṃpatadbhiś ca vānaraiḥ
41
śataṃ śatasahasrāṇāṃ pṛthag ṛkṣavanaukasām
laṅkā dvārāṇy upājagmur anye yoddhuṃ samantataḥ
42
āvṛtaḥ sa giriḥ sarvais taiḥ samantāt plavaṃgamaiḥ
ayutānāṃ sahasraṃ ca purīṃ tām abhyavartata
43
vānarair balavadbhiś ca babhūva drumapāṇibhiḥ
sarvataḥ saṃvṛtā laṅkā duṣpraveśāpi vāyunā
44
rākṣasā vismayaṃ jagmuḥ sahasābhinipīḍitāḥ
vānarair meghasaṃkāśaiḥ śakratulyaparākramaiḥ
45
mahāñ śabdo 'bhavat tatra balaughasyābhivartataḥ
sāgarasyeva bhinnasya yathā syāt salilasvanaḥ
46
tena śabdena mahatā saprākārā satoraṇā
laṅkā pracalitā sarvā saśailavanakānanā
47
rāmalakṣmaṇaguptā sā sugrīveṇa ca vāhinī
babhūva durdharṣatarā sarvair api surāsuraiḥ
48
rāghavaḥ saṃniveśyaivaṃ sainyaṃ svaṃ rakṣasāṃ vadhe
saṃmantrya mantribhiḥ sārdhaṃ niścitya ca punaḥ punaḥ
49
ānantaryam abhiprepsuḥ kramayogārthatattvavit
vibhīṣaṇasyānumate rājadharmam anusmaran
aṅgadaṃ vālitanayaṃ samāhūyedam abravīt
50
gatvā saumya daśagrīvaṃ brūhi madvacanāt kape
laṅghayitvā purīṃ laṅkāṃ bhayaṃ tyaktvā gatavyathaḥ
51
bhraṣṭaśrīkagataiśvaryamumūrṣo naṣṭacetanaḥ
ṛṣīṇāṃ devatānāṃ ca gandharvāpsarasāṃ tathā
52
nāgānām atha yakṣāṇāṃ rājñāṃ ca rajanīcara
yac ca pāpaṃ kṛtaṃ mohād avaliptena rākṣasa
53
nūnam adya gato darpaḥ svayambhū varadānajaḥ
yasya daṇḍadharas te 'haṃ dārāharaṇakarśitaḥ
daṇḍaṃ dhārayamāṇas tu laṅkādvare vyavasthitaḥ
54
padavīṃ devatānāṃ ca maharṣīṇāṃ ca rākṣasa
rājarṣīṇāṃ ca sarveṇāṃ gamiṣyasi mayā hataḥ
55
balena yena vai sītāṃ māyayā rākṣasādhama
mām atikrāmayitvā tvaṃ hṛtavāṃs tad vidarśaya
56
arākṣasam imaṃ lokaṃ kartāsmi niśitaiḥ śaraiḥ
na cec charaṇam abhyeṣi mām upādāya maithilīm
57
dharmātmā rakṣasāṃ śreṣṭhaḥ saṃprāpto 'yaṃ vibhīṣaṇaḥ
laṅkaiśvaryaṃ dhruvaṃ śrīmān ayaṃ prāpnoty akaṇṭakam
58
na hi rājyam adharmeṇa bhoktuṃ kṣaṇam api tvayā
śakyaṃ mūrkhasahāyena pāpenāvijitātmanā
59
yudhyasva vā dhṛtiṃ kṛtvā śauryam ālambya rākṣasa
maccharais tvaṃ raṇe śāntas tataḥ pūto bhaviṣyasi
60
yady āviśasi lokāṃs trīn pakṣibhūto manojavaḥ
mama cakṣuṣpathaṃ prāpya na jīvan pratiyāsyasi
61
bravīmi tvāṃ hitaṃ vākyaṃ kriyatām aurdhvadekikam
sudṛṣṭā kriyatāṃ laṅkā jīvitaṃ te mayi sthitam
62
ity uktaḥ sa tu tāreyo rāmeṇākliṣṭakarmaṇā
jagāmākāśam āviśya mūrtimān iva havyavāṭ
63
so 'tipatya muhūrtena śrīmān rāvaṇamandiram
dadarśāsīnam avyagraṃ rāvaṇaṃ sacivaiḥ saha
64
tatas tasyāvidūreṇa nipatya haripuṃgavaḥ
dīptāgnisadṛśas tasthāv aṅgadaḥ kanakāṅgadaḥ
65
tad rāmavacanaṃ sarvam anyūnādhikam uttamam
sāmātyaṃ śrāvayām āsa nivedyātmānam ātmanā
66
dūto 'haṃ kosalendrasya rāmasyākliṣṭakarmaṇaḥ
vāliputro 'ṅgado nāma yadi te śrotram āgataḥ
67
āha tvāṃ rāghavo rāmaḥ kausalyānandavardhanaḥ
niṣpatya pratiyudhyasva nṛśaṃsaṃ puruṣādhama
68
hantāsmi tvāṃ sahāmātyaṃ saputrajñātibāndhavam
nirudvignās trayo lokā bhaviṣyanti hate tvayi
69
devadānavayakṣāṇāṃ gandharvoragarakṣasām
śatrum adyoddhariṣyāmi tvām ṛṣīṇāṃ ca kaṇṭakam
70
vibhīṣaṇasya caiśvaryaṃ bhaviṣyati hate tvayi
na cet satkṛtya vaidehīṃ praṇipatya pradāsyasi
71
ity evaṃ paruṣaṃ vākyaṃ bruvāṇe haripuṃgave
amarṣavaśam āpanno niśācaragaṇeśvaraḥ
72
tataḥ sa roṣatāmrākṣaḥ śaśāsa sacivāṃs tadā
gṛhyatām eṣa durmedhā vadhyatām iti cāsakṛt
73
rāvaṇasya vacaḥ śrutvā dīptāgnisamatejasaḥ
jagṛhus taṃ tato ghorāś catvāro rajanīcarāḥ
74
grāhayām āsa tāreyaḥ svayam ātmānam ātmanā
balaṃ darśayituṃ vīro yātudhānagaṇe tadā
75
sa tān bāhudvaye saktān ādāya patagān iva
prāsādaṃ śailasaṃkāśam utpāpātāṅgadas tadā
76
te 'ntarikṣād vinirdhūtās tasya vegena rākṣasāḥ
bhumau nipatitāḥ sarve rākṣasendrasya paśyataḥ
77
tataḥ prāsādaśikharaṃ śailaśṛṅgam ivonnatam
tat paphāla tadākrāntaṃ daśagrīvasya paśyataḥ
78
bhaṅktvā prāsādaśikharaṃ nāma viśrāvya cātmanaḥ
vinadya sumahānādam utpapāta vihāyasā
79
rāvaṇas tu paraṃ cakre krodhaṃ prāsādadharṣaṇāt
vināśaṃ cātmanaḥ paśyan niḥśvāsaparamo 'bhavat
80
rāmas tu bahubhir hṛṣṭair ninadadbhiḥ plavaṃgamaiḥ
vṛto ripuvadhākāṅkṣī yuddhāyaivābhyavartata
81
suṣeṇas tu mahāvīryo girikūṭopamo hariḥ
bahubhiḥ saṃvṛtas tatra vānaraiḥ kāmarūpibhiḥ
82
caturdvārāṇi sarvāṇi sugrīvavacanāt kapiḥ
paryākramata durdharṣo nakṣatrāṇīva candramāḥ
83
teṣām akṣauhiṇiśataṃ samavekṣya vanaukasām
laṅkām upaniviṣṭānāṃ sāgaraṃ cātivartatām
84
rākṣasā vismayaṃ jagmus trāsaṃ jagmus tathāpare
apare samaroddharṣād dharṣam evopapedire
85
kṛtsnaṃ hi kapibhir vyāptaṃ prākāraparikhāntaram
dadṛśū rākṣasā dīnāḥ prākāraṃ vānarīkṛtam
86
tasmin mahābhīṣaṇake pravṛtte; kolāhale rākṣasarājadhānyām
pragṛhya rakṣāṃsi mahāyudhāni; yugāntavātā iva saṃviceruḥ
Next: Chapter 32